Η ομάδα "Χαμογαλάστε" (του Χρήστου Στεφάνου)

Οι “Χαμογελάστε!!” είναι μία ομάδα μαθητών του Γυμνασίου Αγίου Ευστρατίου που εδώ και δύο χρόνια χρησιμοποιεί τη φωτογραφία και το διαδίκτυο για να γράφει και να δημοσιεύει σχετικά με τη ζωή στον Άη- Στράτη. Είναι μία προσπάθεια δημιουργικής ενασχόλησης των παιδιών και προώθησης της δικής τους ματιάς πάνω στην ιδιαιτερότητα του να ζεις σε ένα μέρος όπως ο Άη-Στράτης. Τα πέντε παιδιά που εδώ και δύο χρόνια διατηρούν το ιστολόγιο στη διεύθυνση www.xamogelaste.blogspot.com φωτογραφίζουν ή βιντεοσκοπούν, γράφουν και σχολιάζουν τα όσα συμβαίνουν στις ζωές τους.
Μαζί με τα παιδιά ξεκινήσαμε την προσπάθεια αυτή τον Οκτώβριο του 2007 αφού θέλησαν να μάθουν να φωτογραφίζουν. Τα μαθήματα φωτογραφίας γίνονταν εκτός του σχολικού προγράμματος, αλλά ευτυχώς εντός του σχολικού χώρου που τόσο φιλόξενα μας δέχεται ακόμα και στις ώρες που δε γίνονται μαθήματα. Οι φωτογραφίες των παιδιών άρχισαν να μαζεύονται και τότε αρχίσαμε να θέλουμε να τις δείξουμε σε κάποιον. Σε ένα μέρος όπως ο Άη-Στράτης όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Οι κάτοικοι είναι λίγοι και η καθημερινότητα μονότονη για όσους τη μοιραζόμαστε. Σε ποιόν θα έκαναν εντύπωση οι φουρτούνες που όλοι μας ζούμε συνέχεια, σε ποιόν θα έκανε εντύπωση αν διάβαζε ότι στο γυμνάσιο μας οι καθηγητές είναι περισσότεροι από τους μαθητές, ποιός θα ενθουσιαζόταν με τα κατσικάκια που τρέχουν ανέμελα στα βουνά όταν τα έχει συνέχεια μέσα στα πόδια του; Σίγουρα πολύ λίγοι από όσους και όσες χειμώνα καλοκαίρι ζουν εδώ δίπλα μας και μοιράζονται τη χειμερινή μας πλήξη.
Τότε λοιπόν ήταν που σκεφτήκαμε το διαδίκτυο. Εκεί σίγουρα θα υπήρχε κάποιος χώρος και για μας, για να γράφουμε και να δημοσιεύουμε φωτογραφίες και βίντεο. Έτσι θα μπορούσε να διαβάζει τα παιδιά και κόσμος που δε ζει στο νησί. Βέβαια για να πούμε την αλήθεια, τα περισσότερα παιδιά δεν πίστευαν στην αρχή ότι καποιος θα είχε όρεξη να διαβάζει “βαρετά” πράγματα από τις ζωές τους. Παρ΄όλα αυτά ψάξαμε μέχρι που βρήκαμε τα ιστολόγια (blogs), δηλαδή σελίδες που λειτουργούν σαν ηλεκτρονικά ημερολόγια στο διαδίκτυο και στις οποίες ό,τι γράφει κανείς δημοσιεύεται. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν. Έγραψαν, φωτογρα-φίσαν και να που τελικά σήμερα 12.000 αναγνώστες έχουν επισκεφτεί το ιστολόγιο μας και έχουν διαβάσει κομματάκια από τις ζωές τους στον Άη-Στράτη.
Στην πορεία αυτή των δύο χρόνων υπήρχαν πολλές ωραίες και αστείες στιγμές, όπως όταν μαζί με τα παιδιά ζωγραφίσαμε ένα αυτοσχέδιο πανό που έγραφε “Θέλουμε γρήγορο ίντερνετ στο νησί μας” και τα παιδιά φωτογραφήθηκαν για να δημοσιεύσουν αργότερα τη φωτογραφία στη προμετωπίδα του ιστολογίου μας. Η φωτογραφία αυτή δημοσιεύτηκε μετά από λίγες ημέρες στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ και σε πολλά ακόμα ιστολόγια στο διαδίκτυο μέχρι που πολλοί ακόμα χρήστες του διαδικτύου έφτασαν να υποστηρίζουν την κίνηση των παιδιών. Τελικά ο ΟΤΕ ικανοποίησε το αίτημα μας πριν μερικούς μήνες και τώρα τόσο το σχολείο όσο και οι κάτοικοι του νησιού που επιθυμούν έχουν τη δυνατότητα γρήγορης πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Θέλουμε να πιστεύουμε πως οι “Χαμογελάστε!!” με την κίνηση μας αυτή, βάλαμε και εμείς το δικό μας πετραδάκι ώστε να ικανοποιηθεί ένα αίτημα που για πολλά χρόνια είχε διατυπωθεί και από την κοινότητα Αγίου Ευστρατίου.
Μέσα από τη λειτουργία του “Χαμογελάστε!!” κάναμε μια προσπάθεια μαζί με τα παιδιά να λειτουργήσουμε όσο γίνεται πιο συλλογικά. Σκοπός ήταν να ασχοληθούν τα ίδια τα παιδιά με τις ζωές τους και να τις καταγράψουν μέσα από τη δικιά τους οπτική γωνιά διατηρώντας όσο το δυνατό περισσότερο ανεξίτηλη τη φρεσκάδα της παιδικής ματιάς. Σκοπός ήταν, το ιστολόγιο, η φωτογραφία, το βίντεο να γίνουν όπλα δημιουργίας και έκφρασης στα χέρια των παιδιών, όπλα ενάντια στην πληκτική καθημερινότητα της εφηβείας σε έναν τόσο μικρό και απομονωμένο τόπο, να γίνουν αφορμή ώστε τα παιδιά να συμμετέχουν σε μία συλλογική προσπάθεια καλλιεργώντας τον αλληλοσεβασμό και την ανεκτικότητα.
Στα καφενεία του Άη-Στράτη ακούμε συνέχεια τα πηγαδάκια των παππούδων να μιλούν για τους νέους που εγκαταλείπουν το νησί για να σπουδάσουν στις μεγάλες πόλεις. Ακούμε συνέχεια τη φράση “...ο τόπος θα ΄ρημώσει όπου νά ΄ναι” και τότε έρχονται στο μυαλό τα λόγια των παιδιών:

“Η ζωή στον Άη-Στράτη περνάει ήρεμα. Γίνονται τα κλασικά. Σπίτι-σχολείο, σχολείο-σπίτι. Δεν έχει κάτι ιδιαίτερο να κάνεις εδώ. Και ίσως αυτός να είναι και ο κυριότερος λόγος που τα περισσότερα παιδιά θέλουν να φύγουν. Αν προσπαθούσαν να φτιάξουν επιπλέον χώρους ψυχαγωγίας...όχι απαραίτητα καφετέριες. Δεν είναι οι καφετέριες που μας λείπουν, μας λείπει συννενόηση, μας λείπει πολιτισμός.”
Ελένη, Μαθήτρια Β΄ Λυκείου

Αναμφίβολα, τα λόγια αυτά να πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν από την τοπική αυτοδιοίκηση ώστε να ενσκύψει περισσότερο στις ιδιαίτερες ανάγκες των νέων και να επενδύσει στον πολιτισμό που μπορεί να δράσει ως συνεκτικός κρίκος στη μικρή κοινωνία του νησιού. Επίσης θα πρέπει να αναθεωρήσουμε το ρόλο του σχολείου και του εκπαιδευτικού. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι ενώ το Γυμνάσιο Αγίου Ευστρατίου έχει 13 εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων, ουδέποτε ελήφθη μέριμνα ώστε να διδάσκεται στους μαθητές το μάθημα των Καλλιτεχνικών ή της Μουσικής. Τόσο η πολιτεία όσο και η τοπική κοινωνία μαζί με τους εκπαιδευτικούς θα πρέπει να νοηματοδοτήσουν εκ νέου το ρόλο του σχολείου σε μικρά νησιά όπως ο Άη-Στράτης και να το στηρίξουν στο έργο του ως φορέα πολιτισμού και κοιτίδα δημιουργίας.

Μετανάστευση (του Γ. Σιγάλα)

Σήμερα Αγιοστρατίτες ζούνε και προκόβουν σε πολλές πόλεις της Ελλάδας αλλά κυρίως σε χώρες του εξωτερικού. Από το 1850 περίπου υπάρχουν αναφορές για μεγάλη μετανάστευση που συνεχίζεται ακόμη και τώρα σε κάποιο βαθμό. Η Αίγυπτος, το Ζαϊρ, το βελγικό Κογκό, η Μικρά Ασία, η Ρωσία δέχτηκαν τα πρώτα μεταναστευτικά κύματα από το νησί. Στην αρχή του 20ου αιώνα η Αμερική προσέλκυσε ένα πληθυσμό που ζητούσε εργασία και στα μέσα του 20ου αιώνα η μετανάστευση στράφηκε προς την Αυστραλία.
Το νησί ήταν μικρό και παρόλες τις αγροτοκτηνοτροφικές και αλιευτικές δραστηριότητες αυτές δεν αρκούσαν για να θρέψουν τον πληθυσμό. Τον καιρό της τουρκοκρατίας πριν το 1912 και κατόπιν με την απελευθέρωση και την ένταξη του νησιού στο ελληνικό κράτος, η κρατική ενίσχυση των ακριτικών περιοχών ήταν ελάχιστη ως ανύπαρκτη.
Η μετανάστευση ήταν η μόνη λύση για πολλές οικογένειες. Στα ξένα δούλεψαν και αναπτύχθηκαν, και η ομογένεια δραστηριοποιήθηκε σε συλλόγους και στάθηκε αρωγός στην κοινότητα Αγίου Ευστρατίου ενισχύοντας με συνδρομές για το σχολείο, για ανέγερση εκκλησιών, για προικοδοτήσεις κοριτσιών.
Θα μας ενδιέφεραν οι προσωπικές ιστορίες μετανάστευσης των οικογενειών σας.
Μην διστάσετε να μας τις στείλετε για να τις δημοσιεύσουμε.

Τα πέτρινα χρόνια (του Γ. Σιγάλα)

Ο Αη-Στράτης και οι κάτοικοι του αδικήθηκαν από την πρόσφατη ιστορία. Στο πανελλήνιο το νησί έγινε γνωστό ως τόπος εκτοπισμού, ως τόπος εξορίας. Από το 1928 και για 35 χρόνια μέχρι το 1963 χιλιάδες αγωνιστές, δημοκράτες και κομουνιστές, εξορίστηκαν για τις ιδεολογικές τους απόψεις και για τη δράση τους.
Το νησί επελέγη γι’ αυτόν τον σκοπό, χωρίς βεβαίως να ερωτηθούν οι κάτοικοί του, γιατί ήταν απομονωμένο μακρυά από άλλα νησιά, γιατί δεν είχε λιμάνι και γιατί οι συνθήκες διαβίωσης ήταν δύσκολες ακόμη και για τους μόνιμους κατοίκους του.
Οι κάτοικοι είχαν καλή σχέση μαζί τους παρόλο που οι εξόριστοι ζούσαν απομονωμένοι και δεν τους επέτρεπαν γενικώς να εργάζονται παρά καμιά φορά στον θερισμό ή στον τρύγο.
Ζούσαν σε σκηνές ή σε μικρά οικήματα που έφτιαχναν μόνοι τους. Ο Αη-Στράτης δεν ήταν σαν το κολαστήριο της Μακρονήσου αλλά οι εξόριστοι έζησαν δύσκολα με ελάχιστα μέσα και είχαν πολλές τραγικές στιγμές όπως την περίοδο της κατοχής που και στους κατοίκους έλειψε η τροφή.
Όσοι δεν υπέγραφαν την περίφημη “δήλωση”, άνθρωποι του πνεύματος, στρατηγοί του ΕΛΑΣ αλλά και απλοί αγωνιστές πέρασαν χρόνια στο νησί υποφέροντας μακριά από τις οικογένειες τους, οι άντρες από τις γυναίκες τους, οι μανάδες από τα παιδιά τους.
Ευτυχώς αυτό είναι πλέον παρελθόν.
Πέρυσι εγκαινιάστηκε το Μουσείο της Δημοκρατίας στο αναμορφωμένο πέτρινο κτίριο που χρησιμοποιούσαν οι εξόριστοι σαν αναρρωτήριο, για να μεταφέρει τη μνήμη εκείνης της σκοτεινής περιόδου στους επισκέπτες και στις επόμενες γενιές.
Οι μνήμες του παρελθόντος πρέπει να είναι δίδαγμα για το μέλλον.

Συνέντευξη προέδρου της κοινότητας Μπάμπη Μακρή

Ποια θα λέγατε ότι είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του νησιού σας;Τα σημαντικότερα προβλήματα είναι οι υποδομές και η συγκοινωνία. Σε ότι αφορά τις υποδομές πρέπει να γίνει βελτίωση των υπαρχόντων αλλά και δημιουργία νέων όπως κατασκευή μονάδας διάθεσης λυμάτων, νέο λιμάνι, βελτίωση οδικού δικτύου, αναστήλωση του παλιού οικισμού και ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού.

Με ποιόν τρόπο πιστεύετε ότι θα ήθελαν να δουν τον τόπο τους να αναπτύσεται;Οι θέσεις απασχόλησης για συγκράτηση του πληθυσμού (ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα). Ανάπτυξη πρωτογενή τομέα (κτηνοτροφία - αλιεία) καθώς επίσης και η ανάπτυξη του τουρισμού εναλλακτικών μορφών (αγροτοτουρισμός, καταδυτικός, αλιευτικός) και αξιοποίηση της περιοχής NATURA.

Oι πρωθυπουργικές εξαγγελίες για τη δημιουργία Μουσείου ήταν αναμενόμενες για σας και πως θα μπορού-σατε να τις αξιοποίησετε καλύτερα;Η δημιουργία του “Μουσείου της Δη-μοκρατίας” ήταν μια δέσμευση του Πρωθυπουργού την οποία υλοποίησε κρατώντας το λόγο του. Όμως εκτός από την τεράστια ιστορική, πολιτισμική και πολιτική σημασία του για όλους τους Έλληνες το Μουσείο μπορεί να γίνει σημαντικό εργαλείο πολιτισμού και μοχλός ανάπτυξης για το νησί μας.

Νομίζετε πως θα προχωρήσει η εφαρμογή του σχεδίου “Αη-Στράτης πράσινο νησί”; Αν τελικά γίνετε το πρώτο πράσινο νησί στην Ελλάδα σκέφτεστε να συμμετάσχετε ενεργά, όπως στη Δανία όπου οι κάτοικοι του Σάμσο έχουν μετοχές στην εκμετάλευση της πράσινης ενέργειας;Ο τρόπος εφαρμογής του προγράμματος για να γίνει ο Αη-Στράτης “πράσινο νησί” θα εξετασθεί και θα αποφασισθεί κατά τα στάδια εκπόνησης της σχετικής μελέτης, που θα συνταχθεί από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Στη φάση αυτή θα λάβουμε υπόψη μας κάθε ανάλογη πρακτική εφαρμογή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και το νησί Σάμσο στη Δανία.

Τριάντα χρόνια η γεωργία είναι απούσα στον Αη-Στράτη. Υπάρχει δρόμος για την επιστροφή της;Πιστεύουμε πως υπάρχει στοχεύοντας όμως σε ειδικές οικολογικές ανταγωνιστικές καλλιέργειες, αξιοποιώντας το εύφορο ηφαιστειογενές έδαφος και το ήπιο κλίμα του νησιού, καθώς και την ύπαρξη ενός ικανού υδροφόρου ορίζοντα, που μπορεί να εμπλουτιστεί ακόμη περισσότερο με την κατασκευή υδατοφραγμάτων.

Δεν έχετε ούτε τυροκομείο ούτε σφαγείο. Πως θα αναπτύξετε την κτηνοτροφία;Οι υποδομές αυτές μπορεί εύκολα να προκύψουν και μέσα από το πρόγραμμα “πράσινο νησί” αλλά και μέσα από το ΕΤΠΑ. Το βασικό είναι ότι η κτηνοτροφία υπάρχει ακόμη στο νησί με ικανό αριθμό ζώων (7.000 - 8.000 γιδοπρόβατα) και απασχολεί κυρίως νέους κτηνοτρόφους.

Υπάρχει σχέδιο για βιολογική ιχθυοκαλλιέργεια;Η ιχθυοκαλλιέργεια δεν έχει δυνατότητα εφαρμογής στο νησί μας λόγω των πολύ ισχυρών κυματισμών, αφού δεν υπάρχει προστατευμένη υπήνεμη περιοχή.

Μπορεί να αναπτυχθεί τουριστικά ο Αη-Στράτης και πως;Πιστεύουμε ότι μπορεί αξιοποιώντας και προβάλλοντας τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού, που αναφέραμε πιο πάνω, αφού το νησί διαθέτει θαυμάσιο χερσαίο και θαλάσσιο περιβάλλον, με πολλές παραλίες, δάσος βελανιδιάς, σπάνια μεσογειακά φυτά, πουλιά και ζώα και υπέροχο βυθό, όπου ζει και αναπαράγεται η φώκια μονάχους- μονάχους.

Πόσο αυξάνετε ο πληθυσμός του νησιού το καλοκαίρι;Το καλοκαίρι ο πληθυσμός πενταπλασιάζεται περίπου.

Πως καλύπτονται οι ανάγκες των κατοίκων σε θέματα υγείας;Υπάρχει Πολυδύναμο Αγροτικό Ιατρείο (δύο αγροτικοί ιατροί, ένας νοσηλευτής, ένας επιμελητής Α’ γενικής ιατρικής και παθολογίας). Επίσης λειτουργεί σύγχρονο αδειοδοτημένο από την ΥΠΑ ελικοδρόμιο, για επείγουσες μεταφορές.

Έχετε αρκετούς μετανάστες που σκέφτονται να επιστρέψουν;Υπάρχουν αρκετοί που θέλουν να επιστρέψουν. Η προσπάθειά μας είναι να διευκολύνουμε αυτή την επιλογή τους.

Υπάρχουν εξόριστοι που αποφάσισαν να μείνουν στο νησί όταν ήταν πια ελεύθεροι;Όχι εκτός από τον κύριο Αντώνη Ρακόπουλο ο οποίος παντρεύτηκε μετά από χρόνια στην Αθήνα με την καταγόμενη από τον Αη-Στράτη κα Ευτέρπη και επέστρεψαν ως συνταξιούχοι.

Πως γίνονται οι συναλλαγές των κατοίκων χωρίς συμβολαιογράφο και δικηγόρους;Με τη μετάβασή τους στη Λήμνο ή πολλές φορές με τη μετάβαση δικηγόρων και συμβολαιογράφων στον Άγιο Ευστράτιο.

Υπάρχουν αρκετά εστιατόρια, ταβέρνες και ξενοδοχεία στην περίπτωση που αυξηθεί η τουριστική κίνηση;Αυτά που υπάρχουν σήμερα εξυπηρε-τούν την υφιστάμενη τουριστική κίνηση. Σε περίπτωση αύξησης πιστεύουμε ότι θα δημιουργηθούν και άλλα.

Πως ονειρεύεστε τον τόπο σας 20 χρόνια μετά;Να είναι ένας τόπος που έχει διατηρήσει το φυσικό του περιβάλλον και έχει καταφέρει να αποτελεί για τους νέους τόπο επιλογής τους, να ζήσουν και να δημιουργήσουν σε αυτόν.

Ψαροντούφεκο στον Αη-Στράτη (του Π. Κριτσίκη)

Οκτώ η ώρα το πρωί και το τηλέφωνο διακόπτει το πρωινό χουζούρεμα.
“Που ‘σαι καπτάναρε;” μου φωνάζει ο Δημήτρης γεμάτος ενέργεια, και συνεχίζει “έχω φουλάρει βενζίνη, πήρα ντομάτες, φέτα, παξιμάδια και πάγο. Πάρε νερά και στη βάρκα σε 10΄”. Θα πίστευε κανείς ότι ετοιμαζόμαστε για εκδρομή. Κοντά είστε. Είναι ένας κλασικός “διάλογος” πριν την αναχώρηση για αυτό που λέμε ψαροντούφεκο ντέϊ (day).
Αυτές οι λίγες μέρες που αφιερώνουμε στο αγαπημένο μας σπορ στο νησί κάθε καλοκαίρι, μας γεμίζουν τις μπαταρίες για τις ατελείωτες ώρες δουλειάς στην πρωτεύουσα. Μετά από 20 χρόνια ψαρέματος έχω φτάσει στο σημείο να φιλοσοφήσω την έννοια του ψαροντούφεκου. Οι μεγάλες ψαριές, η εξάντληση για την επίτευξή τους, ο ανταγωνισμός για το ποιός θα πιάσει το μεγαλύτερο ή τα περισσότερα ψάρια έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Η θάλασσα έχει κουραστεί να δίνει. Εμείς, και εννοώ οι ψαροντουφεκάδες αλλά και όλοι οι ερασιτέχνες ψαράδες, σαν ευσυνείδητοι λάτρεις της φύσης, θα πρέπει να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στο να βιώσουμε και να απολαύσουμε ότι έχει απομείνει από αυτό το μεγαλείο.
Δηλαδή, δεν χτυπάς ψάρια, θα ρωτήσει κανείς. Χτυπάω, αλλά πολλές φορές βουτάω και χωρίς ψαροντούφεκο, μόνο και μόνο για να απολαύσω το θέαμα και την ηρεμία του βυθού. Το να κολυμπήσει κανείς δίπλα σε μια πελώρια θαλάσσια χελώνα, το να παρατηρήσεις ένα σαλάχι να κολυμπάει σαν αετός, το να γίνεις μάρτυρας της αναπαραγωγικής διαδικασίας μιας ομάδας ροφών, είναι εμπειρίες ζωής που ανταλ-λάσσω ευχαρίστως με την σύλληψη του πιό σπουδαίου ψαριού.
Απαλλαγμένοι από κάθε είδους ανταγωνισμό, οι φίλοι μου και εγώ απολαμβάνουμε, όσες μέρες μας δίνεται η δυνατότητα, τις επίγειες και υποβρύχιες ομορφιές, την ηρεμία και την φιλοξενία που προσφέρει απλόχερα το νησί μας.
Ο Αη-Στράτης σε σχέση με άλλα μέρη της Ελλάδος, εξακολουθεί και παρουσιάζει αρκετή κίνηση ψαριών αν και η μείωσή τους τα τελευταία χρόνια είναι εμφανής για να μην πω ραγδαία. Παρ’ ότι οι επιδρομές των κομάντος με τα φουσκωτά είναι καθημερινό φαινόμενο και η παντός είδους παράνομη αλιεία συνεχίζει το καταστροφικό της έργο, ο Αη-Στράτης αντιστέκεται. Κάποια μέρη, ονόματα δεν λέμε, με πραγματικά δαιδαλώδη βυθό που κατατρέχονται συνήθως από πολύ ισχυρά ρεύματα, προσφέρουν καταφύγιο στα κυνηγημένα ψάρια κάνοντας το ψάρεμά τους δύσκολο και πολλές φορές επικίνδυνο. Τα τελευταία χρόνια αυτοί που έρχονται για μια “αρπαχτή” φεύγουν συνήθως με άδεια χέρια και πολύ απογοήτευση.
Αν μπορώ να δώσω μια συμβουλή σε όσους ξεκινούν να ασχολούνται με το ψαροντούφεκο αλλά και να κάνω μια πρόταση στους παλαιότερους: Είναι καιρός να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το ψαροντούφεκο. Η φύση έχει τόσα πιο πολλά να προσφέρει από ένα μεγάλο ροφό ή μια ψαροβελόνα γεμάτη σαργούς που είναι κρίμα και επικίνδυνο να το κάνουμε αυτοσκοπό. Το ζητούμενο πρέπει να είναι η αίσθηση της ενσωμάτωσης με το υγρό στοιχείο και η αποκομιδή εικόνων και εμπειριών όσο ακόμα η φύση έχει τη δυνατότητα να μας τα δώσει. Το άγχος μου είναι αν οι γιοι μου θα προλάβουν να βιώσουν και εκείνοι αυτές τις μοναδικές εμπειρίες όταν μεγαλώσουν. Σεβασμός στη φύση, τήρηση των κανόνων ασφάλειας και πέρασμα του μηνύματος και στους υπόλοιπους πρέπει να γίνουν στόχος του καθενός μας.

Καλό Καλοκαίρι και καλές βουτιές!

Κρυμένα μνημεία (του Γιώργου Σιγάλα)

Στη θέση Άγιος Αλέξης στο Αλωνίτσι έχουν βρεθεί λείψανα από προϊστορικό οικισμό της πρώϊμης εποχής του Χαλκού (3000 π.Χ. περίπου).
Στον λόφο του Αγίου Μηνά ανάμεσα από τους δύο χειμάρους έχουν ανακαλυφθεί λείψανα αρχαίας πόλης των κλασικών χρόνων και μεταγενέστερα.
Στην Εβραϊκή ή Εβραιόκαστρο λείψανα από αρχαία νεκρόπολη αλλά και μαρμάρινη επιγραφή στα Εβραϊκά.
Επίσης έχει βρεθεί και τεράστιας σημασίας γεωλογικό μνημείο, το απολιθωμένο δάσος.
Αυτό δεν είναι κάτι περίεργο μια που η Λέσβος με το περίφημο απολιθωμένο δάσος βρίσκεται στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Για όλα αυτά ενημερωνόμαστε από επίσημους φορείς όπως οι ιστοσελίδες του ΥΠΕΧΩΔΕ καθώς και από άλλες πηγές.
Μήπως λοιπόν θα έπρεπε να υπάρξει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ώστε να αναδειχθεί και να προστατευτεί αυτή η μοναδική κληρονομιά που είναι η συνέχεια του πολιτισμού του τόπου μας;
Όλα αυτά τα μνημεία πρέπει να προσδιοριστούν επακριβώς, να γίνουν μελέτες και να παρουσιαστούν τόσο για την ανάπτυξη του τουρισμού αλλά και της προστασίας της ιστορίας μας.

Αη-Στράτης, το πρώτο Ελληνικό νησί με ηλιακή ενέργεια (του Γ. Σιγάλα)

Πρόσφατα, το Μάιο του 2008 είδαμε δημοσιεύματα που αναφέρουν ότι οι “αρμόδιοι φορείς αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν τα απαραίτητα έργα στον Αη-Στράτη ώστε να γίνει το πρώτο ελληνικό νησί που θα ηλεκτροδοτείται αποκλειστικά με ηλιακή και αιολική ενέργεια (Εφ. Καθημερινή - Οικο - 26 Μαϊου)
Η προοπτική αυτή ακούγεται θαυμάσια και ανοίγει νέους δρόμους στο πρόβλημα των πηγών ενέργειας και της μόλυνσης του πλανήτη και θα ήταν πραγματικά τιμητικό να είναι πρώτοι οι Αγιοστρατίτες που θα συνέβαλαν με ουσιαστικό και οργανωμένο τρόπο σ’ αυτό τον σκοπό.
Ο Αη-Στράτης επιλέχτηκε γιατί έχει μικρό αριθμό μόνιμων κατοίκων με περιορισμένη κατανάλωση ενέργειας, η οποία μπορεί να είναι μόνο από ανανεώσιμες πηγές. Επίσης γιατί έχει όλο το χρόνο αέρηδες και η αιολική ενέργεια μπορεί να αποθηκεύεται ώστε να χρησιμοποιείται όταν χρειάζεται. Το νησί δεν συνδέεται με το κεντρικό ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας αλλά είναι αυτόνομο και αυτό διευκολύνει στο να καλυφθούν πλήρως οι ενεργειακές του ανάγκες με εναλλακτικούς τρόπους.
Η διαχείρηση των σκουπιδιών επειδή έχουν μικρό όγκο μπορεί να γίνει οικολογικά με λιγότερο κόστος.
Όμως θα πρέπει να γίνουν προσεκτικά βήματα προς μια τέτοια κατεύθυνση για να μειωθούν όσο γίνεται τυχόν παράλληλες αρνητικές επιπτώσεις. Κατ’ αρχάς πρέπει να ενημερωθούν πλήρως και υπεύθυνα οι τοπικοί φορείς και οι κάτοικοι ώστε να συναινέσουν και να ληφθούν αποφάσεις μέσα από γενικές συνελεύσεις των κατοίκων.
Στο νησί υπάρχει ένα κακό προηγούμενο. Πριν λίγα χρόνια έγινε μια πρώτη απόπειρα να τοποθετηθεί μια ανεμογεννήτρια λίγο πιο πάνω από το χωριό. Η ανεμογεννήτρια αυτή δεν δούλεψε ποτέ και αφού παρέμεινε αρκετά χρόνια ανενεργή καταστρέφοντας το τοπίο έγινε δυνατή η απομάκρυνσή της.
Οι ανεμογεννήτριες δεν τοποθετούνται σε μέρη τουριστικού ενδιαφέροντος και τουριστικής ανάπτυξης γιατί εκτός της βίαιης παρέμβασης στο περιβάλλον προκαλούν τρομερό θόρυβο σε μεγάλη απόσταση. Αυτές εάν τοποθετηθούν θα πρέπει να είναι μακρυά από το χωριό. Ανέμους έχουμε σ’ όλο το νησί. Και από ήλιο έχουμε μεγάλο βαθμό ηλιοφάνειας για ηλιακή ενέργεια.
Ευχόμαστε να υλοποιηθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα και να βρεθεί και ένας τρόπος να απομακρυνθεί το εργοστάσιο της ΔΕΗ από το Αρκάρι και την Μπούντα. Περιοχή ωραιότατη με θαυμάσια παραλία δίπλα στο χωριό που τώρα μένει αναξιοποίητη, με το αιτιολογικό ότι δεν υπάρχει εύκολος ελιμενισμός σε άλλο σημείο για τα πλοία που μεταφέρουν πετρέλαιο.

Δίκτυο Natura 2000 (του Γ. Σιγάλα)

Το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 που δημιουργήθηκε μετά από Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ένα πρόγραμμα για την καταγραφή, την αναγνώριση, την εκτίμηση και την χαρτογράφηση των φυσικών τόπων οικολογικού ενιαφέροντος και των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας.
Στην Ελλάδα έχουν προσδιοριστεί και καταγραφεί 239 περιοχές που ονομάζονται Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (Τ.Κ.Σ) με στόχο να προστατευτεί η βιοποικιλότητα, δηλαδή η προστασία της ιδιαίτερης ποικιλίας των φυτών και των ζώων αλλά και του κάλους της περιοχής ως φυσικού τόπου.
Ο ΄Αγιος Ευστράτιος η παράκτια και η θαλάσσια ζώνη του είναι πλέον μία προστατευόμενη περιοχή, ένας δηλαδή από τους 239 αυτούς τόπους. Η έκταση της προστατευόμενης περιοχής του νησιού μας έχει προσδιοριστεί μαζί με 12% θαλάσσιας ζώνης στα 6.283 ha.
Eίναι καταγραμμένη διεθνώς με τον κωδικό GR4110002 SCI.
Στην κοντινή μας Λήμνο έχουν χαρακτηριστεί η Xορταρολίμνη, η Λίμνη Aλυκή και η θαλάσσια περιοχή της καθώς και ορισμένα κοντινά νησάκια και βραχονησίδες όπως το Σεργκίτσι, οι Διαβάτες, το Τηγάνι κ.ά.
Ο ΄Αγιος Ευστράτιος εντάχθηκε στο Natura 2000 για την ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα του τόπου και ορισμένων φυτών και ζώων του.
Παλαιότερα, ιδίως πριν το σεισμό, το νησί καλλιεργείτο σχεδόν εξ ολοκλήρου, όχι μόνο στις δύο μικρές πεδιάδες (στο Αλωνίτσι και κοντά στο χωριό) αλλά και σε κάθε πλαγιά είχαν δημιουργηθεί “μασίδες” που συγκρατούσαν το χώμα και το συγκρατούν ευτυχώς ακόμη και μέχρι σήμερα. Παντού υπήρχαν καλλιέργειες (σιτάρι, κριθάρι, αμπέλια κλπ), αλλά και βοσκότοποι.
Σήμερα υπάρχουν ελάχιστες αγροτικές καλλιέργειες και κτηνοτροφικές δραστηριότητες σε περιορισμένη έκ-ταση.
Στις εγκαταλειμμένες εκτάσεις άλλαξε η χρήση της γης και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να εισβάλλουν και να επεκταθούν φυτά διαφορετικής προέλευσης. Οι ειδικοί μας πληροφορούν ότι ακόμη δεν έχουν δημιουργηθεί οικότοποι με σταθερά χαρακτηριστικά καθώς χρόνο με τον χρόνο εξελίσσεται αυτή η διαδικασία.
Το νησί έχει μοναδικά φυτά στις αμμώδεις παραλίες, δένδρα που δεν απαντούνται συχνά όπως το συγκεκριμένο είδος της βελανιδιάς η οποία σχηματίζει αρκετές συστάδες. Εχει ορισμένα ερπετά, γεράκια, το αρπακτικό μαυροπετρίτης, αγριοπερίστερα, θαλάσσια είδη πουλιών που φωλιάζουν στα απόκρημνα βράχια των ακτών. Επίσης την άνοιξη παρουσιάζονται μεταναστευτικά πουλιά στις μικρές πρόσκαιρες λίμνες που σχηματίζονται.
Επίσης η γνωστή φώκια monachus- monachus βρίσκει καταφύγιο στις σπηλιές με αμμώδη παραλία.
Ο τόπος με τις υποθαλάσσιες σπηλιές και με τις εκτάσεις θαλάσσιου βυθού με βλάστηση με ποσειδωνίες έχει επίσης ενδιαφέρον.
Έχει παρατηρηθεί ένα είδος φυτού το Melilotus Elegans του οποίου η ποικιλία που φύεται στον Αη-Στράτη είναι η μοναδική σε όλη την Ελλάδα.
Για όλα αυτά, όμως, για την προστασία του τόπου και τις προοπτικές που δίνει το πρόγραμμα θα επανέλθουμε σε επόμενο τεύχος της εφημερίδας του συλόγου μας.

Αη-Στράτης 1953 (της Σοφίας Σιώνα)

Δύσκολα χρόνια για κάθε κάτοικο του νησιού. Πολύτεκνες οικογένειες που ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι περισσότεροι είχαν το λιγότερο πέντε παιδιά και τουλάχιστον εννέα στόματα να θρέψουν. Οι συνθήκες διαβίωσης δύσκολες.
Πρώτος απ΄ όλους στο νησί ο Χαράκος έμαθε πως ζητούνται εργάτες σε μια ξένη και μακρινή ήπειρο, την Αυστραλία με λίγους ακόμα κατοίκους. Φιλόδοξος αλλά και τολμηρός συνάμα αποφάσισε να φύγει και να δοκιμάσει την τύχη του εκεί. Αυτός θεωρείται η αρχή της μετανάστευσης των Αγιοστρατιτών προς την Αυστραλία. Αυτός έκανε πρόσκληση σε αρκετούς νέους του νησιού για να επισκεφτούν την Αυστραλία για μια νέα ζωή.
Για τα παλικάρια αυτά η δουλειά και εκεί ήταν κυρίως αγροτική και το πιάτο το φαί που μπορούσαν να εξασφαλίσουν δεν τους άφησε να ξεχάσουν την πατρίδα και το νησί τους. Ένας από αυτούς ήταν και ο Παντελής Κουτλάκης, 25 χρονών τότε. Έκανε πρόσκληση και έστειλε το εισητήριο στην μεγαλύτερη κόρη του πάτερ Δημήτρη Βιβλιού, τη Δέσποινα 14 χρονών να τον επισκεφθεί στην Αυστραλία με σκοπό τον γάμο. Αυτό γινόταν από αρκετούς νέους που ήθελαν να παντρευτούν μία κοπέλα από το νησί τους. Δύσκολο να αποχωριστεί κανείς την πρωτότοκη κόρη του, πόσο μάλλον όταν αυτή είναι 14 χρονών, και πίσω της ακολουθούν άλλα πέντε παιδιά. Αυτή όμως ήταν και η αρχή της λειτουργίας μιας ολόκληρης φαμίλιας που αριθμεί τώρα γύρω στα 100 μέλη-όλοι κάτοικοι πλέον Αυστραλίας. Τρία αδέλφια με τα παιδιά, τα εγγόνια, τα δισέγγονα τους και τα τρισέγγονα τους, με την ζωή τους όλη να κυλά μέσα από σκληρή δουλειά σε ξένο μέρος, με ξένη γλώσσα και ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες διαβίωσης.
Την Δέσποινα ακολούθησε ο πατέρας της όπου με ένα τριμένο ράσο μπάρκαρε στο “Πατρίς” αφήνοντας πίσω την γυναίκα του Ειρήνη και άλλα πέντε παιδιά. Φτάνοντας εκεί η επισκοπή του δήλωσε πως δεν υπήρχε θέση γι΄αυτόν στην εκκλησία. Έτσι αναγκάστηκε να ξυριστεί και να δουλέψει φορτώνοντας φορτηγά με τσιμέντο. Έπρεπε να ζήσει αυτός και να στείλει χρήματα και στα πέντε παιδιά του που περίμεναν πίσω. Με τον καιρό έμαθε πως η κυβέρνηση της Αυστραλίας έδινε κτήματα στους μετανάστες με δάνειο 10ετίας - 20ετίας και πήγε στο Μπέρι όπου υπέγραψε για ένα κτήμα 15 στρεμμάτων. Το φύτεψε οπωροφόρα δέντρα και άρχισε να το καλλιεργεί. Στο μεταξύ έφερε την οικογένεια του και τον κουνιάδο του Σπύρο Γιακουμή και τον μπατζανάκη του Χαράλαμπο Κουτλάκη. Όλοι δούλευαν απ’ το πρωί μέχρι το βράδι. Έμεναν σε μία καλύβα και έπαιρναν κάθε πρωί ένα μικρό καραβάκι που τους πήγαινε σε κάποιο άλλο μέρος της Αυστραλίας όπου δούλευαν σε ένα εργοστάσιο. Ο καιρός περνούσε και η νοσταλγία μεγάλωνε. Έπρεπε να μάθουν την γλώσσα. Ήταν ο μόνος τρόπος για να επικοινωνήσουν και να πορευτούν.
Αργότερα αγόρασαν και αυτοί οικόπεδα με δάνειο 20ετίας και έφεραν τις οικογένειες τους από το νησί.
Ο πάτερ Δημήτρης Βιβλιός κατάφερε να χτίσει μία εκκλησία τον Άγιο Δημήτριο στο Μπέρι όπου σιγά-σιγά έγινε γνωστή σε όλους τους Έλληνες μετανάστες της Αυστραλίας. Ζητούσαν να τους παντρέψει εκεί, να τους βαπτίσει τα παιδιά τους. Έτσι άρχισε να τελεί τα καθήκοντα του σαν ιερέας ξανά και να διατηρεί τον ελληνισμό ενωμένο κάτω από την κοινή ορθόδοξη θρησκεία τους.
Δυστυχώς γι’ αυτόν η καρδιά του τον πρόδωσε σε ηλικία μόλις 46 ετών αφήνοντας πίσω γυναίκα και έξι παιδιά, σε ένα τεράστιο κτήμα που έπρεπε να καλλιεργηθεί για να μπορέσουν να ζήσουν. Τα παιδιά τα κατάφεραν, μεγάλωσαν, μορφώθηκαν παντρεύτηκαν και έκαναν τις δικές τους οικογένειες. Η χήρα παπαδιά Ειρήνη Γιακουμή, στάθηκε γιαυτούς μάνα και πατέρας μαζί. Σήμερα, 96 χρονών ζει με μια από τις κόρες της, έχει συχνή τηλεφωνική επικοινωνία με την αδελφή της Ζωή Σιώνα και διατηρεί πάντα τη θύμηση του νησιού και συνεχώς ρωτάει και μαθαίνει τα νέα.
Το παράπονο όλων όταν έρχονται στο νησί είναι ότι χάθηκε αυτό που αφήσαν πίσω τους μετά τον καταστροφικό σεισμό και τη θέση του πήραν οι τυποποιη-μένες κατοικίες της χούντας.

40 χρόνια από το σεισμό (του Γιώργου Σιγάλα)

Φέτος κλείνουν 40 χρόνια απ΄ τον καταστροφικό σεισμό του 1968 που άλλαξε για πάντα όχι μόνο τον οικισμό αλλά και τους κατοίκους του. Δεν χάθηκαν μόνο τόσες ζωές, τα σπίτια, τα περιβόλια, δεν στέρεψαν οι γάργαρες δροσερές πηγές, χάθηκαν και οι γειτονιές, οι παρέες, τα όνειρα. Τα πάντα έπρεπε να χτιστούν από την αρχή.
Εάν δεν ήτανε χούντα εκείνη την εποχή θα ήταν πιθανώς αλλιώς τα πράγματα.
Ο κόσμος, με οικονομική βοήθεια και δάνεια όπως γίνεται σε όλους τους σεισμούς θα ξανάχτιζε τα όμορφα πετρόκτιστα σπίτια του, θα διατηρούσε τις περιουσίες του. Θα ξανάκτιζε το παραδοσιακό χωριό. Σ’ όλα τα νησιά μας ο παραδοσιακός τους οικιστικός πυρήνας που είναι διατηρημένος είναι η ομορφιά του νησιού, ο πόλος έλξης των τουριστών και η δύναμη της ανάπτυξής του.
Εδώ με τον προσωπικό μόχθο των ανθρώπων του το χωριό τελικά μετά από τόσα χρόνια ομόρφυνε, έπαψε να μοιάζει με “τετράγωνα κουτιά”, γίνανε στέγες με κεραμίδια, μεγάλωσαν τα δένδρα και πρασίνισε ο τόπος, λάμπουν οι περιποιημένες αυλές, χτίζονται νέα φροντισμένα σπίτια.
Ποιος όμως δεν θυμάται ακόμα τη Μητρόπολη του Αη-Στράτη, τη Γέννηση του Χριστού και το καμπαναριό της που άντεξε το σεισμό αλλά δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις μπουλντόζες. Τα κομμάτια του καμπαναριού κείτονταν για χρόνια στο Αρκάρι, δίπλα στα απομεινάρια από τις “Πετρούκλες” το περίφημο μοναδικό φυσικό μας μνημείο που οι εργολάβοι δεν δίστασαν να ανατινάξουν.
Όμως κοιτάμε πλέον μπροστά αισιόδοξα, ελπίζοντας ότι τα σπίτια πάνω από τη “μεγάλη ρούγα” θα αρχίζουν να χτίζονται ξανά όπως ήταν τότε για να ξαναζωντανέψουν οι μνήμες.