Ο Αη-Στράτης και οι κάτοικοι του αδικήθηκαν από την πρόσφατη ιστορία. Στο πανελλήνιο το νησί έγινε γνωστό ως τόπος εκτοπισμού, ως τόπος εξορίας. Από το 1928 και για 35 χρόνια μέχρι το 1963 χιλιάδες αγωνιστές, δημοκράτες και κομουνιστές, εξορίστηκαν για τις ιδεολογικές τους απόψεις και για τη δράση τους.
Το νησί επελέγη γι’ αυτόν τον σκοπό, χωρίς βεβαίως να ερωτηθούν οι κάτοικοί του, γιατί ήταν απομονωμένο μακρυά από άλλα νησιά, γιατί δεν είχε λιμάνι και γιατί οι συνθήκες διαβίωσης ήταν δύσκολες ακόμη και για τους μόνιμους κατοίκους του.
Οι κάτοικοι είχαν καλή σχέση μαζί τους παρόλο που οι εξόριστοι ζούσαν απομονωμένοι και δεν τους επέτρεπαν γενικώς να εργάζονται παρά καμιά φορά στον θερισμό ή στον τρύγο.
Ζούσαν σε σκηνές ή σε μικρά οικήματα που έφτιαχναν μόνοι τους. Ο Αη-Στράτης δεν ήταν σαν το κολαστήριο της Μακρονήσου αλλά οι εξόριστοι έζησαν δύσκολα με ελάχιστα μέσα και είχαν πολλές τραγικές στιγμές όπως την περίοδο της κατοχής που και στους κατοίκους έλειψε η τροφή.
Όσοι δεν υπέγραφαν την περίφημη “δήλωση”, άνθρωποι του πνεύματος, στρατηγοί του ΕΛΑΣ αλλά και απλοί αγωνιστές πέρασαν χρόνια στο νησί υποφέροντας μακριά από τις οικογένειες τους, οι άντρες από τις γυναίκες τους, οι μανάδες από τα παιδιά τους.
Ευτυχώς αυτό είναι πλέον παρελθόν.
Πέρυσι εγκαινιάστηκε το Μουσείο της Δημοκρατίας στο αναμορφωμένο πέτρινο κτίριο που χρησιμοποιούσαν οι εξόριστοι σαν αναρρωτήριο, για να μεταφέρει τη μνήμη εκείνης της σκοτεινής περιόδου στους επισκέπτες και στις επόμενες γενιές.
Οι μνήμες του παρελθόντος πρέπει να είναι δίδαγμα για το μέλλον.
